2024 ავტორი: Jasmine Walkman | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-16 08:33
სალეპი / Orchis maculata / არის მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარე, მწვანე წვნიანი ღეროებით და განშტოებული ღეროთი. მას ასევე უწოდებენ გუგული ცრემლს, სოლი ბალახს, მდელოს და საპარსს.
გვარის სახელწოდება მომდინარეობს ბერძნული სიტყვიდან orchis, რაც ნიშნავს სათესლე ჯირკვლებს / salepa მიწისქვეშა ტუბერები სათესლეებს ჰგავს /. მიწაში მყოფი ორი ტუბერიდან ერთი დედაა, ხოლო მეორე ქალიშვილი. სალეპის ყვავილები აგროვებენ ჩაფხუტს, ისინი განსხვავებულად იფერება.
მათ აქვთ 6 პერიანტის ფურცელი, არარეგულარული ფორმის და ლამაზად შეფერილი, რომლებიც ღეროს ზედა ნაწილში შეკრებილი აქვთ მწვერვალის მსგავსი ყვავილებით. შტატივი ერთია. ის ყვავის აპრილ-ივნისში. თითქმის ყველა სახის სალეპში, ხილი არის ყუთი, რომელიც იჭრება 6 ნაკერზე, უამრავი თესლით. სალეპი იზრდება მდელოებზე, მდელოებსა და ბუჩქებში ზღვის დონიდან 1500 მეტრამდე. სალეპი გვხვდება მთელს ბულგარეთში.
სახეები salep
არსებობს რამდენიმე ტიპი სალეპი, რომელთა შორის ყველაზე გავრცელებულია საწოლის შეცდომები, ჩვეულებრივი, ჩაფხუტის ფორმის, მეწამული, მამრობითი და ჭაობიანი. მცენარეთა ამ ჯგუფების ფოთლები ელიფსურია, ვიწროვდება საშოში, მწვანე და წვნიანი.
ყველაზე მეტად გამოყენებულია შემდეგი სახეობების ტუბერები სალეპი:
ჩვეულებრივი სალეპი / Orchis morio / - მისი ტუბერები მთლიანი და გლობალურია. ფოთლები ფართო ლანცეტიანია და ბუსუსები უფრო მოკლეა, ვიდრე საკვერცხე. ყვავის აპრილი-მაისი. იგი გავრცელებულია მდელოებსა და მდელოებზე თითქმის მთელ ქვეყანაში, ყველაზე ხშირად ვაკეებსა და მთისწინეთში.
მამაკაცის სალეპი / Orchis mascula / - მისი ტუბერები არის მთლიანი, გლობულური და კვერცხუჯრედული. მამაკაცის ფოთლები სალეპი წაგრძელებული-ლანცეტია მცირე წითელი ლაქებით. ასევე ყვავის აპრილი-მაისი. იგი გავრცელებულია ბუჩქებში, მზიან ფერდობებზე, ტყეებთან და ტყის მდელოებთან.
მყივანი სალეპი / Orchis masculata / - ტუბერები ღრმაა, სამი ან ოთხი ნაწილი. ფოთლებს აქვთ მუქი ლაქები. ის ყვავის მაის-აგვისტოში. იგი გავრცელებულია ტყეებსა და ტყის მდელოებზე, სველ მდელოებთან და მთის ნაკადულებთან.
ჩაფხუტის ფორმის სალეპი / Orchis militaris / - ტუბერები არის მთლიანი, ცილინდრული ელიფსურით. ფოთლები მოგრძო – ელიფსურია. პერიანტის ყველა ფურცელი შეგროვებულია ჩაფხუტით. ყვავის აპრილი-ივნისი. იგი გავრცელებულია ბალახოვან ადგილებში, მდელოებზე, ბუჩქებსა და ტყეებში, ძირითადად მთისწინეთში და მთებში.
სალეპის შემადგენლობა
ტუბერები სალეპი შეიცავს დაახლოებით 50% ლორწოს, 11% საქაროზას, 30% სახამებელს, ცილებს, საქაროზას, მინერალებს და სხვა ნივთიერებებს.
სალეპის შეგროვება და შენახვა
სალეპის ტუბერები აგროვებენ სამედიცინო მიზნებისთვის. მხოლოდ ახალგაზრდა ქალიშვილი ტუბერები ამოღებულია ყვავილობის დროს ან აპრილ-ივნისში ყვავილობის შემდეგ. ამოღებული ტუბერები ფრთხილად ეკიდება ძაფს და დაახლოებით 2-3 წუთის განმავლობაში ჩაყრიან მდუღარე წყალში და დაუყოვნებლივ ცივ წყალში, რომ არ მოხდეს გამონაყარი.
ტუბერები აშრობენ ჩრდილში. სწორად გამხმარი ტუბერები არის კვერცხუჯრედისფერი, მრგვალი ან ხელთათმანის მსგავსი. მათ აქვთ ყავისფერი ან მქრქალი ყვითელი ფერი, უსუნო, მაგრამ ნაზი გემოთი. სალეპის ფხვნილის შეძენა შესაძლებელია ზოგიერთ სპეციალიზებულ მაღაზიაში.
Salep- ის უპირატესობები
სალეპი აქვს ანთების საწინააღმდეგო და დამარბილებელი მოქმედება, რაც გამოწვეულია დიდი რაოდენობით ლორწოვანი ნივთიერებებით. სალეპი გამოიყენება სასუნთქი გზების ანთების, კუჭ-ნაწლავის დაავადებების, ბრონქიტის, წყლულების, პნევმონიის დროს.
ინფუზია სალეპი ძალიან კარგად ხსნის სასუნთქი გზების ხველასა და ანთებას. სუნთქვა სწრაფად ნორმალიზდება, გაღიზიანებული და ანთებული ბრონქების ლორწოვანი გარსი წყნარდება, სეკრეცია მცირდება.
სალეპის დამარბილებელი მოქმედება სწრაფად ვრცელდება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის გარსზე. სალეპი შეიცავს ლორწოვან ნივთიერებებს, რომლებიც ცნობილია როგორც ძლიერი ანტიდოტები, რადგან ისინი შთანთქავენ და იღებენ გადაყლაპულ წამლებს და შხამებს.
1 ჩ.კ. დამსხვრეული ბოლქვები მოხარშულია 200 მლ მდუღარე წყალთან და გააჩერეთ დაახლოებით 15 წუთის განმავლობაში. მიღებული ინფუზიისგან დღეში სამჯერ დალიეთ 1 ჭიქა ყავა.
სალეპი ასევე შესაძლებელია ტუბერებისგან მიღებული ფქვილის სახით. 1 ჩ.კ.ფქვილი განზავებულია ცივ წყალში და ასხამს 500 მლ მდუღარე წყალს. გააჩერეთ 10 წუთით დასველებისთვის, შემდეგ მიიღეთ 1 ჭიქა ყავა დღეში სამჯერ.
გარეგნულად, ბალახს იყენებენ დუღილის, ჭრილობების, კანის ეგზემის, სისხლჩაქცევების და აბრაზიების დასადებად.
