ნატრიუმის დისბალანსი სხეულში

2024 ავტორი: Jasmine Walkman | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-16 08:33

მოზრდილების სხეული შეიცავს დაახლოებით 100 გ ნატრიუმს (Na), რომლის დაახლოებით 40-45% გვხვდება ძვლის ქსოვილში. ნატრიუმი გარეუჯრედული სითხის მთავარი კატიონია, რომელიც შეიცავს დაახლოებით 50% -ს და მისი კონცენტრაცია უჯრედში გაცილებით დაბალია.

ნატრიუმი არეგულირებს უჯრედშიდა და უჯრედშიდა სითხეების ოსმოსურ წნევას, ინარჩუნებს სხეულის შიდა გარემოს იონურ ბალანსს, ინარჩუნებს წყალს ქსოვილებში და ხელს უწყობს ქსოვილების კოლოიდების შეშუპებას, მონაწილეობს ნერვის იმპულსების წარმოქმნაში და მოქმედებს გულსისხლძარღვთა სისტემის ფუნქციურ მდგომარეობაზე.

უჯრედებში არის მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფს Na + იონების გამოყოფას (გამოყოფას) და K + იონების ათვისებას. ე.წ კალიუმ-ნატრიუმის ტუმბოს მოქმედების შედეგად მიიღება განსხვავება ამ იონების კონცენტრაციებში უჯრედულ მემბრანაში.

ნატრიუმი მონაწილეობს ნერვებისა და კუნთების უჯრედებში აგზნების ჩატარება, სისხლის ტუტე რეზერვის ფორმირება და წყალბადის იონების ტრანსპორტირება. ნატრიუმი ასევე საჭიროა ძვლის ფორმირებისთვის. მას აქვს მთელი რიგი მარეგულირებელი ეფექტები: ნატრიუმის უჯრედშიდა კონცენტრაციის გაზრდა აუმჯობესებს უჯრედში გლუკოზის ტრანსპორტირებას, ამინომჟავების ტრანსპორტირება უჯრედებში ასევე დამოკიდებულია მასზე.

ნატრიუმის იონები ორგანიზმში შედიან საკვებთან ერთად, მათი შეწოვა ხდება ძირითადად წვრილ ნაწლავში. ნატრიუმი ორგანიზმიდან გამოიყოფა ძირითადად შარდით, მცირე რაოდენობით გამოიყოფა ოფლი, 2-3% განავლით. ჯანმრთელ ადამიანებში მიღწევა თითქმის შეუძლებელია ორგანიზმში ნატრიუმის ჭარბი დაგროვება. ნატრიუმის ბალანსი ძირითადად დამოკიდებულია თირკმლის ფუნქციაზე, თირკმელზედა ჯირკვლის ქერქიდან ალდოსტერონის გამოყოფაზე, ცენტრალური ენდოკრინული და ნერვული სისტემის მუშაობაზე და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მუშაობაზე.

ნატრიუმის კონცენტრაცია სისხლში, სხვა ელექტროლიტებთან შედარებით, შენარჩუნებულია ბევრად უფრო ვიწრო დიაპაზონში. Na– ს კონცენტრაციის შენარჩუნება სისხლის პლაზმაში მრავალი ფაქტორის კომბინირებული მოქმედების შედეგია: ჰიპოთალამუსი, ჰიპოფიზი და ფიჭვის ჯირკვალი, თირკმელზედა ჯირკვლები, თირკმელები, წინაგულის კედელი. სისხლძარღვებში Na- ს შემცველობის გაზრდა ან შემცირება განსაზღვრავს მოცირკულირე სისხლის მოცულობის ზრდას ან უჯრედშორის სივრცეში წყლის გამოყოფას (შეშუპება).

ნატრიუმის დისბალანსი სხეულში იყოფა ორ კატეგორიად:

- ჰიპერნატრიემია - ნატრიუმის ჭარბი რაოდენობა

- ჰიპონატრიემია - ნატრიუმის უკმარისობა

ორგანიზმში ნატრიუმის დისბალანსის ორივე მდგომარეობა უარყოფით გავლენას ახდენს ადამიანის ორგანიზმზე.

ჰიპერნატრიემიის ძირითადი გამოვლინებებია:

- შეშუპება;

- შეშუპება;

- სისხლის მაღალი წნევა;

მწვავე ჰიპერნატრიემიის დროს:

- ნევროლოგიური სიმპტომები;

- გულისრევა, ღებინება;

- კრუნჩხვები;

- კომა;

- თერმორეგულაციის დარღვევები.

ჰიპონატრიემიის დროს ჩნდება:

- თავის ტკივილი;

- თავბრუსხვევა;

- დაღლილობა

- კუნთების კრუნჩხვები.

- გულისრევა, ღებინება;

მწვავე ჰიპონატრიემიის დროს:

- კრუნჩხვები;

- ცერებრალური შეშუპება;

- კომა.

ნატრიუმის დისბალანსის მიზეზები

Na– ს დაგროვება სისხლში ეს შეიძლება იყოს როგორც სხეულის წყლის შემცველობის შემცირების, ასევე ნატრიუმის ჭარბი შედეგის შედეგი. ჰიპერნატრიემია აღინიშნება:

- წყლის შეზღუდული მიღება, გაუწყლოება;

- გაზრდილი ნატრიუმის მიღება საკვებთან ან მედიკამენტებთან ერთად;

- კალიუმის ნაკლებობა;

- ჰორმონოთერაპია (კორტიკოსტეროიდები, ანდროგენები, ესტროგენები, ACTH);

- თირკმელების ფუნქციის დარღვევა;

- ხანგრძლივი ღებინება და დიარეა დატენიანების გარეშე;

- ძლიერი ოფლიანობის მდგომარეობა;

- თირკმელზედა ჯირკვლის ქერქის ჰიპერფუნქცია;

- გარკვეული ენდოკრინული დაავადებები (იცენკო-კუშინგის დაავადება, კუშინგის სინდრომი, ADH– ს ნაკლებობა ან მასზე გამძლეობა, ჰიპოთალამური რეგიონის ტვინში პროცესების დარღვევა).

ჰიპონატრიემია ან ნატრიუმის დეფიციტი ვითარდება სხვადასხვა პირობებში:

- არასაკმარისი (დღეში 8-6 გრამზე ნაკლები) ნატრიუმის მიღება ორგანიზმში შიმშილის ან უმარილო დიეტის გამო;

- ხანგრძლივი დიარეა და / ან პირღებინება;

- ჭარბი ოფლიანობა;

- შარდმდენების გამოყენება: ამ წამლების უმეტესობა ააქტიურებს Na– ს გამოყოფას შარდში;

- ფართო დამწვრობა;

- თირკმლის დაავადება, რომელსაც თან ახლავს ნატრიუმის დაკარგვა;

- შაქრიანი დიაბეტი - კეტოაციდოზის არსებობას თან ახლავს Na– ს გაზრდილი დაკარგვა;

- ჰიპოთირეოზი;

- თირკმელზედა ჯირკვლის უკმარისობა;

- გულის შეგუბებითი უკმარისობის დროს თირკმელებში სისხლის ნაკადის შემცირების გამო;

- ენდოკრინული დაავადებები (ჰიპოკორტიციზმი, ვაზოპრესინის სეკრეციის დარღვევები);

- ღვიძლის ციროზი, ღვიძლის უკმარისობა;

- ილეოსტომიის არსებობა;

- თირკმელზედა ჯირკვლის პირველადი უკმარისობა (ადისონის დაავადება) - მას თან ახლავს ალდოსტერონის ძალიან დაბალი გამოყოფა, მნიშვნელოვანი რაოდენობით Na გამოიყოფა შარდთან ერთად.

როდის უნდა შეამოწმოთ სისხლში ნატრიუმი?

- თირკმლის დაავადება;

- დიაბეტი;

- გულის უკმარისობა;

- ღვიძლის უკმარისობა;

- ენდოკრინული დარღვევები;

- საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის დარღვევები (დიარეა, პირღებინება);

- შარდმდენების გამოყენება;

- დეჰიდრატაციის ან შეშუპების ნიშნები;

- უმარილო დიეტა

- მარილის ჭარბი მიღება.

ნატრიუმის ბალანსის რეგულირება სხეულში დამოკიდებულია მიზეზებზე, რამაც ის გამოიწვია. პროვოცირების დაავადებების არსებობისას მნიშვნელოვანია მათი დროული და ზუსტი მკურნალობა. ექიმებმა შეიძლება განსაზღვრონ შარდმდენები ან სხვა მედიკამენტები ორგანიზმიდან ზედმეტი სითხის ან ელექტროლიტების გამოსადევნად. ასეთ შემთხვევებში, დიეტის კორექტირება, განსაკუთრებით ექიმთან კონსულტაციის გარეშე, სავარაუდოდ არ დაგეხმარებათ.

თუ ნატრიუმის უკმარისობა განპირობებულია ღებინებით, დიარეით ან ზედმეტი ოფლიანობით, მნიშვნელოვანია როგორც სითხეების დალევა, ასევე საჭირო ელექტროლიტების მიღება.

თუ დაავადება არ არის, მაშინ ყურადღება უნდა მიექცეს დიეტას, მარილის მოხმარებას და სხეულის დატენიანებას. საკვებში მარილის გამოყენება უნდა გაიზომოს - არც მარილის ჭარბი მიღება და არც უარი კარგია ადამიანის ორგანიზმისთვის.

აგრეთვე, უმარილო რძის პროდუქტების უპირატესობები, აგრეთვე, რომელშიც უმარილო საკვებში არის დამალული მარილი.